شنبلیله چیست؟ خواص شنبلیله و عوارض آن

شنبلیله چیست ؟

شاید بارها از شنبلیله خشک یا تازه برای عطر و طعم دادن به غذاهایتان استفاده کرده‌اید، اما می‌دانید شنبلیله چه خواص شگفت انگیزی دارد؟ از خواص تخم شنبلیله باخبر هستید؟ شنبلیله یا شنبلید که در زبان عامیانه به آن «شنبلی» نیز گفته می‌شود، گیاهی از خانواده نخودها با نام علمی ” Trigonella foenum-graecum” است. این گیاه بومی مناطق اطراف دریای مدیترانه، جنوب آسیا، هند، ایتالیا، مصر، یونان و پاکستان و چین است. بیش از هزاران سال است که از شنبلیله برای درمان بیماری‌های مختلف مانند اگزما، بیماری‌های گوارشی مانند سوزش معده، درمان مشکلات باروری و شیردهی و البته کاهش وزن استفاده می‌شود. تخم گیاه شنبلیله به عنوان یک داروی شفابخش و ارزشمند در طب سنتی و درمان بیماری‌های دیابت و کلسترول خون استفاده می‌شود.

این گیاه که معمولا ۱۰ تا ۵۰ سانتی‌متر رشد می‌کند، دارای میوه‌هایی با دانه‌های زرد و قهوه‌ای بوده که همان تخم شنبلیله است. این گیاه به صورت طبیعی در مناطق شمال شرق ایران مانند خراسان و مناطق مرکزی مانند سمنان و اصفهان نیز رشد می‌کند. این گیاه سرشار از مواد معدنی مانند مس، پتاسیم، کلسیم، آهن، سلنیوم، روی، منگنز، آنتی اکسیدان، کولین، تریگونلین، یاموجنین، سارسا ساپوجنین، و دیوسگنین و منیزیم بوده از ویتامین‌های گروه B تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، پیریدوکسین، فولیک اسید و نیز ویتامین A و C سرشار است. علاوه‌بر این شنبلیله منبع غنی از پروتئین، لیزین، تریپتوفان، استروئید ساپونین و دیوسژنین است که باعث شده این گیاه خواص درمانی فوق‌العاده‌ای داشته باشد.

ارزش غذایی شنبلیله

به طور متوسط یک قاشق غذاخوری تخم شنبلیله شامل ۳۵ کالری انرژی و مواد مغذی مانند ۳ گرم فیبر، ۳ گرم پروتئین، ۶ گرم کربوهیدرات و یک گرم چربی است. همچنین استفاده از این مقدار تخم شنبلیله به صورت پودر شده در غذاها و میان‌وعده‌ها نیاز هر فرد به ۲۰ درصد از نیاز روزانه به آهن، ۷ درصد از نیاز روزانه به منگنز و ۵ درصد از نیاز روزانه به منیزیم را برطرف می کند.

خواص شنبلیله برای سلامتی

همانطور که اشاره کردیم، این سبزی خواص متعدد و بسیار زیادی برای سلامتی دارد. در طب سنتی این گیاه به «کاهنده کلسترول» شهرت داشته و در درمان دیابت و بیماری‌های قندی بسیار موثر است. از مهم‌ترین خواص و تخم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

افزایش شیر مادران

در طب سنتی هندی ( آیورودا) از شنبلیله به عنوان دارویی معجزه‌آسا برای افزایش شیر مادران استفاده می‌شود. مطالعات اخیر در این زمینه نشان داده شیر مادرانی که روزانه از دمنوش، قرص یا پودر شنبلیله استفاده می‌کنند، ۷۶ درصد بیشتر از زنانی است که از این گیاه در دوران شیردهی خود استفاده نمی‌کنند.

این خاصیت شنبلیله به دلیل وجود «دیوسگنین» در این گیاه است. به همین دلیل مصرف مکمل‌های گیاهی حاوی این سبزی ( مانند کپسول‌های گیاهی) باعث افزایش شیر مادران می‌شود. علاوه‌‌بر این شنبلیله حاوی منیزیم و ویتامین‌های ضروری است که باعث افزایش کیفیت و تغذیه بهتر نوزاد می‌شود.

البته پیش از شروع استفاده از مکمل‌های گیاهی حتما با پزشک خود مشورت کرده و اگر قصد استفاده از کپسول‌های گیاهی شنبلیله را دارید آن را از داروخانه‌ها و عطاری‌های معتبر تهیه کنید.

درمان مشکلات بانوان

این سبزی خاصیت ضد درد بسیار قویی دارد. از این گیاه و تخم آن می‌توان هم برای درمان دردهای شدید قاعدگی و تنظیم عادت ماهانه استفاده کرد و هم برای درمان مشکلات یائسگی مانند گر گرفتگی کاربرد دارد. اگر دچار قاعدگی نامنظم، لکه‌بینی و دردهای شدید می‌شوید، این بار پیش از شروع قاعدگی به صورت روزانه دمنوش شنبلیله مصرف کنید. این گیاه در درمان کیست‌های عصبی تخمدان نیز موثر است. از طرفی دیگر، این سبزی حاوص موادی مانند دیوسگنین و ایزوفلاون‌های استروژنیک است که فقدان استروژن را جبران کرده و بروز علائم یائسگی را به تعویق می‌اندازد. استفاده روزانه از دمنوش یا کپسول‌های تخم شنبلیله در زنان نزدیک به سن یائسگی مشکلاتی مانند افسردگی، احساس گرما، تغییر خلق و خو و اشتهای کاذب را درمان می‌کند.

کنترل دیابت و قند خون

این سبزی بر کنترل بیماری دیابت نوع اول و دوم موثر است و باعث بهبود سطح کربوهیدرات خون می‌شود. فیبر موجود در این گیاه و تخم جادویی آن باعث بهبود عملکرد انسولین شده که البته لازم است اشاره کنیم، میزان فیبر موجود در پودر یا تخم شنبلیله بسیار بیشتر شنبلیله تازه است.

کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی

در تخم شنبلیله بیش از ۲۵ درصد «گالاکتومانان» وجود دارد که نوعی فیبر محلول است. وجود این ماده در تخم شنبلیله و برگ‌های سبز آن خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را به شدت کاهش می‌دهد.

درمان بیماری‌های گوارشی

این سبزی برای درمان بیماری‌های گوارشی از سرطان روده بزرگ تا یبوست موثر است. همچنین می‌توان از این گیاه جادویی برای رفع سوء هاضمه، درمان اسهال، سوزش سر دل و معده درد استفاده کرد. وجود «استروئید» در این گیاه باعث شده تا این سبزی خاصیت ضد سرطانی، به خصوص سرطان‌های مربوط به دستگاه گوارش داشته باشد.

زیبایی و سلامت پوست 

شنبلیله گیاهی معجزه‌آسا برای درمان کلیه مشکلات پوستی مانند آکنه، جای جوش، زخم و لکه‌های تیره است. استفاده موضعی از این سبزی و درست کردن ماسک با پودر آن می‌تواند به سرعت کلیه مشکلات پوستی شما را درمان کند.

درمان مشکلات کلیه‌ها

از این سبزی برای درمان بیماری‌ها مربوط به کلیه و مثانه مانند دفع سنگ کلیه و کلیه درد استفاده می‌شود.

لاغری و کاهش وزن

وجود فیبر در این گیاه باعث کاهش اشتها و ایجاد احساس سیری در فرد می‌شود.

درمان گلودرد و سرماخوردگی

اگر برگ‌های تازه یا تخم شنبلیله را در آب خیس کرده و برای مدت ۱۲ ساعت اجازه دهید در آب بمانند، مایع لزجی به دست می‌آید که در درمان گلودرد و سرفه‌های خشک بسیار موثر است.

افزایش میل جنسی مردان

این سبزی در افزایش هورمون تستوسترون بسیار موثر است و میل جنسی مردان را افزایش می‌دهد. علاوه‌بر این مصرف روزانه دمنوش یا پودر تخم این سبزی تاثیر بسیار زیادی در جلوگیری از ابتلا به سرطان پروستات دارد.

درمان مشکلات بارداری

اگر در هفته‌های آخر بارداری هستید، حمام شنبلیله را امتحان کنید. وان حمام را پر از آب کرده و مقداری از این سبزی را دم کرده و به آن اضافه کنید. این کار باعث تنقیه رحم، نرم کردن سفتی آن و باز کردن دهانه رحم و تسهیل زایمان موثر است.

خواص شنبلیله برای مو

یکی از بهترین خواص این سبزی و تخم آن برای رشد سریع مو و درمان مشکلاتی مانند ریزش مو، تقویت موهای خشک، آبرسانی و نرم کردن مو و پوست سر، جلوگیری از وز شدن موهای فر، طاسی سر به خصوص در مردان، تقویت مو، چربی مو و رفع خارش پوست سر است. به روش‌های مختلفی می‌توان از این سبزی برای درمان مشکلات مو و افزایش رشد آن استفاده کرد.

سفیدی زودرس مو : به اندازه یک مشت تخم شنبلیله را در روغن نارگیل جوشانده و موهایتان را ماساژ دهید. یک شب صبر کرده و روز بعد موهایتان را بشویید.

درمان شوره سر : مقداری تخم شنبلیله در شامپوی خود ریخته و سه بار در هفته موهایتان را با آن بشویید. لسیتین موجود در این گیاه به درمان شوره سر کمک می‌کند.

افزایش رشد مو و داشتن موهایی براق، نرم و زیبا : نوشیدن آب تخم شنبلیله خیس شده هم باعث تقویت رشد مو شده و هم به تغذیه آن کمک می‌کند. یک قاشق تخم شنبلیله را در دو لیوان آب خیس کرده و صبح روز بعد، ناشتا نوش جان کنید.

درمان موهای آسیب دیده : تخم شنبلیله‌ای که در آب خیس کرده‌اید را خمیر کرده و با شیر نارگیل مخلوط کنید، این ماسک را سه بار در هفته روی موهایتان بگذارید تا برای همیشه با موهایی سوخته، وز شده و دارای موخره خداحافظی کنید.

خواص دمنوش شنبلیله

استفاده از دمنوش تخم شنبلیله، یکی از رایج‌ترین راه‌های استفاده درمانی از این گیاه است. دمنوش شنبلیله خواص بسیار زیادی مانند تقویت دستگاه گوارش ، زیبایی پوست، جلوگیری از سکته مغزی، بهبود گردش خون، تقویت سیستم ایمنی بدن، نوسانات هورمونی، تنظیم قند خون، کاهش وزن و کنترل اشتها و پاکسازی روده و غیره دارد.

طرز تهیه دمنوش شنبلیله

• ۵ فنجان آب
• ۱ قاشق غذاخوری تخم شنبلیله
• ۲ قاشق غذاخوری چای سیاه
• ۱ یا ۲ قاشق غذاخوری برگ‌های تازه یا خشک این سبزی
• طعم دهنده ( اختیاری)

دانه‌های این سبزی را شسته و کمی بکوبید، آن‌ها را به همراه برگ‌های این سبزی و چای در قوری ریخته و ۵ لیوان آب‌جوش به آن اضافه کنید. ۵ تا ۱۰ دقیقه صبر کرده و بعد دمنوش را با عسل و آب‌لیموی تازه نوش جان کنید.

طریقه مصرف شنبلیله

علاوه بر دمنوش این سبزی، می‌توانید تخم شنبلیله را از عطاری‌های معتبر تهیه کنید. شنبلیله به روش‌های مختلفی از کپسول و قرص‌های گیاهی تا شربت در داروخانه‌ها و عطاری‌های معتبر وجود دارد. برخی از افراد نسبت به این سبزی حساسیت دارند. حتما پیش از شروع استفاده درمانی از این سبزی با پزشک خود مشورت کنید، مصرف بی‌رویه شنبلیله عوارضی دارد که از جمله آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

• سقط جنین در زنان باردار ( چای این سبزی انقباضات رحم را افزایش می‌دهد)
• آلرژی و حساسیت
• سرگیجه، احساس ضعف و تهوع