شیرین برگ یا گیاه استویا چیست و چه خواصی دارد؟
گیاه استویا چیست ؟
بعضی اوقات فقط به کمی شیرینی در نوشیدنی یا غذایتان احتیاج دارید ولی وقتی به کالری شیرین‌کننده‌های مصنوعی فکر می‌کنید، پشیمان می‌شوید. اما شیرین برگ یا گیاه استویا متفاوت است. شاید تصور اینکه یک برگ سبز نوعی شیرین‌کننده باشد کمی سخت باشد. اما برای اطمینان کافیست تکه‌ای از برگ استویا را بچشید تا با دنیای متفاوتی از شیرینی روبه رو شوید. استویا شیرین‌کننده کاملا طبیعی است که می‌توانید آن را به راحتی مانند سایر گیاهان در منزلتان پرورش دهید یا از فروشگاه‌ها بخرید و استفاده کنید. در ادامه درباره خواص استویا برایتان بیشتر می‌گوییم.
شیرین برگ چیست ؟
شیرین برگ گیاهی خوش طعم، شیرین و کم کالری است که امروزه به عنوان مکمل غذایی و جایگزین برای قند در وعده‌های غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیرین‌کننده استویا از برگ گیاه Stevia rebaudiana، یک درختچه بومی آمریکای جنوبی گرفته می‌شود. این برگ خوراکی بیش از ۱۰۰۰ سال است که توسط مردمان بومی برزیل و پاراگوئه به عنوان یک ماده غذایی و دارو مورد استفاده قرار گرفته است ولی امروزه در کشورهای دیگر هم پرورش داده می‌شود که چین صادر‌کننده پیشرو آن است. این برگ خوراکی ۲۰۰ تا ۳۵۰ برابر شیرین‌تر از قند هستند ولی هیچ کالری اضافه‌ای به غذا و نوشیدنی اضافه نمی‌کند. عصاره به دست آمده از برگ استویا، گلیکوزیدی به نام استویول است که از نظر سلامت و ایمنی کاملا تایید شده است.
خواص استویا
استویا خواص فوق‌العاده‌ای برای سلامتی دارد.
- این برگ خوراکی سرشار از مواد معدنی مثل فسفر، آهن، کلسیم، پتاسیم، سدیم، منیزیم و روی است. علاوه بر این منبعی گیاهی برای انواع پروتئین‌ها و ویتامین A و C محسوب می‌شود.
- استویا شیرین‌کننده‌ای ۳۰۰ برابر شیرین‌تر از ساکاروز است اما به دلیل داشتن استویوزید و ربودیوزید A، کالری بسیار کم حتی در حد صفر دارد. به همین دلیل به لاغری کمک می‌کند. در حقیقت این گیاه هیچ کالری یا کربوهیدراتی به رژیم غذایی اضافه نمی‌کند.
- عصاره به دست آمده از استویا با وجود شیرینی، سبب بالا رفتن انسولین خون نمی‌شود. به همین دلیل برای بیماران دیابتی مناسب است.
- استویوزید موجود در برگ‌های استویا باعث افزایش قطر رگ‌ها می‌شود و به جریان خون و کاهش فشار خون کمک می‌کند.
- این برگ خوراکی به جلوگیری از رشد باکتری‌های دهان کمک می‌کند. به همین دلیل عصاره استویا با وجود شیرینی سبب پوسیدگی دندان نمی‌شود. استویوزید موجود در این گیاه هم مانند فلور عمل می‌کند و مانع از جرم دندان می‌شود.
- برگ استویا سبب کنترل کلسترول خون می‌شود. بعضی مطالعات نشان داده‌اند که این برگ خوراکی باعث کاهش کلسترول بد و تری‌گلیسیریدها بدون عوارض منفی و همچنین باعث افزایش کلسترول خوب خون می‌شود.
- با داشتن خاصیت ضدالتهابی، به تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس‌ها و باکتری‌ها کمک می‌نماید.
- دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی است و به محافظت از کبد در برابر مواد شیمیایی کمک می‌کند.
- دارای خواص ضد باکتریایی است و می‌تواند به عنوان راه درمانی برای بیماری لایم استفاده شود.
- از این برگ خوراکی به صورت موضعی برای درمان اگزما و تحریکات پوستی استفاده می‌شود.
عوارض استویا
با وجود تمام خواص استویا در مورد مصرف این گیاه هنوز هم تردیدهایی وجود دارد.
- این گیاه نوعی ماده ادرارآور است و سبب افزایش سرعت دفع آب از بدن می‌شود. از آنجا که کلیه وظیفه ایجاد ادرار را بر عهده دارد، مصرف طولانی مدت این گیاه ممکن است سبب آسیب به این اندام حیاتی شود.
- اگرچه این گیاه ممکن است به کنترل قند خون در مبتلایان به دیابت کمک کند، اما این احتمال وجود دارد که مصرف طولانی مدت سبب هیپوگلیسمی یا قند خون بسیار پایین شود. که این شرایط برای بیماران دیابتی خطرناک است.
- انواعی از عصاره شیرین برگ که حاوی دکستروز یا مالتودکسترین هستند باید توسط بیماران دیابتی با احتیاط مصرف شوند. دکستروز گلوکز است و مالتودکسترین نشاسته است. این موارد باعث افزودن کربوهیدرات و کالری می‌شوند. به همین دلیل در صورت مصرف مداوم ممکن است برای کسانی که مشکل دیابت دارند چندان مناسب نباشد.
- استویوزیدهای این گیاه گاهی سبب تحریک معده و ایجاد نفخ می‌شوند و اشتها را کاهش می‌دهند. مصرف بیش از اندازه استویا هم ممکن است منجر به اسهال و آسیب‌های احتمالی روده شود.
- این برگ خوراکی و سایر شیرین‌کننده‌های مصنوعی گاهی سبب ایجاد آلرژی در برخی افراد می‌شوند.
- گلیکوزیدهای موجود در استویا ممکن است با هورمون‌هایی که توسط سیستم غدد درون ریز کنترل می‌شوند، مثل هورمن‌های جنسی، تداخل داشته باشند.
- در بعضی از افراد، این برگ خوراکی ممکن است عوارض جانبی خفیفی مانند حالت تهوع، سرگیجه، بی‌حسی و درد عضلانی ایجاد کند.
با وجود این خواص و عوارض احتمالی درکنار هم، توصیه می‌شود اگر بیماری‌هایی از جمله فشار خون، بیماری کبدی، کلیوی و قلبی دارید یا داروهای تنظیم کننده هورممون، استروئیدی و سرطان مصرف می‌کنید، قبل از مصرف استویا با پزشک‌تان مشورت کنید.
طریقه مصرف استویا
در حال حاضر، این برگ خوراکی را می‌توان به صورت برگ سبز، خشک شده، پودر شده، عصاره پودری و عصاره مایع خریداری و مصرف کنید. کم‌ترین میزان فراوری روی برگ خشک شده و پودر شده انجام گرفته است به همین دلیل طبیعی‌تر هستند. البته کمی طعم تلخ‌تری دارند. عصاره‌های مایع و پودری فاقد تلخی هستند ولی پردازش زیادی روی آنها انجام گرفته است و درصد بسیار کمی استویا در آنها موجود است. استویاهای فراوری شده تنها حدود ۱۰ تا ۱۵ برابر شکر شیرینی دارند.
به طور نرمال :
یک قاشق چایخوری شکر = یک هشتم قاشق چایخوری پودر استویا یا پنج قطره عصاره مایع
یک قاشق غذاخوری شکر = یک سوم قاشق چایخوری پودر استویا یا ۱۵ قطره عصاره مایع
یک فنجان شکر = دو قاشق غذاخوری پودر استویا یا دو قاشق چایخوری عصاره مایع
از انواع عصاره استویا برای شیرین کردن قهوه، چای و اسموتی استفاده می‌شود و نوع پودری برای پخت و پز مناسب‌تر است.
طرز تهیه عصاره استویا
برای اطمینان از خلوص عصاره استویا می‌توانید خودتان این عصاره را تهیه کنید. برای این کار به یک چهارم پیمانه برگ سبز استویا و یک پیمانه آب گرم احتیاج دارید. اگر خودتان در منزل استویا پرورش می‌دهید که چه بهتر، اگر نه می‌توانید برگ سبز یا خشک شده استویا را از فروشگاه تهیه کنید. ابتدا برگ‌های سبز خوب بشویید و حدود ۱۲ ساعت در آفتاب بگذارید تا خشک شوند. برگ‌های خشک شده را کاملا خرد کنید تا حالت پودری پیدا کنند. حدود یک چهارم پیمانه از این پودر را داخل یک پیمانه آب گرم حل کنید. برای ۲۴ ساعت این محلول را در دمای اتاق و سپس ۲۴ ساعت داخل یخچال بگذارید و مصرف کنید.
استویا از کجا بخریم؟
این برگ خوراکی را می‌توانید از فروشگاه‌های مختلف چه اینترنتی چه حضوری تهیه کنید. فقط سعی کنید از انواع مارک‌های معتبر و تایید شده بهداشت استفاده کنید. ناگفته نماند که انسولین پلنت نیز خواصی مشابه دارد.
