یبوست چیست ؟ راهکارهایی برای درمان یبوست یا خشکی مزاج
یبوست یا خشکی مزاج چیست؟
یبوست که با نام « خشکی مزاج » نیز شناخته می‌شود یکی از رایج‌ترین مشکلات دستگاه گوارش است. یبوست در واقع کند شدن حرکت غذا در روده بزرگ است که باعث می‌شود عمل دفع به دو تا سه روز یکبار محدود شده و برای فرد کاری بسیار دردناک و سخت باشد. در برخی موارد حادتر، این مشکل می‌تواند باعث بسته شدن روده شود. سه نوع خفیف، شدید و مزمن از یبوست وجود دارد که به دلایل مختلف فرد را درگیر این بیماری کرده و باعث دفع سخت مواد غذایی و بروز سایر بیماری‌ها می‌شود.
دلایل ایجاد یبوست یا خشکی مزاج
شایع‌ترین دلیل بروز یبوست را می‌توان کم‌تحرکی و ورزش نکردن دانست. از سایر دلایل ایجاد یبوست و سخت شدن عمل دفع برای شخص باید به موارد زیر اشاره کرد :
رژیم غذایی نامناسب : استفاده بیش از حد از غذاهایی مانند، پنیر و کاکائو و نوشیدنی‌های کافئین دار مانند قهوه، نوشابه و چای را می‌توان یکی از دلایل اصلی بروز این مشکل دانست. همچنین عدم نوشیدن به اندازه کافی آب در طول روز یا نخوردن سبزیجات تازه و میوه نیز از دیگر عوامل ایجاد خشکی مزاج است. بهتر است اگر رژیم غذایی شما شامل فست فود، کنسروها، غذاهای آماده و مقادیر زیادی کافئین است، هرچه سریع‌تر رژیم غذایی خود را تغییر دهید. همچنین مصرف زیاد یا کم فیبر و کربوهیدرات در رژیم غذایی باعث بروز یبوست می‌شود.
فشار عصبی و استرس : استرس و حالات روحی تاثیر بسیار زیادی در بروز یبوست دارند. برخی از افراد که مدام تحت استرس زیادی هستند، اغلب از مشکلات نفخ، یبوست عصبی یا برعکس روان شدن شکم و عدم جذب مواد غذایی شکایت می‌کنند.
تغییرات هورمونی : تغییر در سطح هورمون‌ها بخصوص نزدیک به زمان قاعدگی و در دوران بارداری از جمله دلایلی است که باعث ایجاد یبوست و خشکی مزاج می‌شود.
افسردگی : حالات روحی تاثیر بسیار زیادی در سلامت بدن دارند. افسردگی با کاهش سوخت و ساز بدن باعث بروز این مشکل و افزایش وزن می‌شود. همچنین اغلب داروهایی که برای درمان یبوست تجویز می‌شود باعث یبوست در بیمار خواهد شد. به همین دلیل اگر دچار افسردگی هستید و داروی خاصی مصرف می‌کنید بهتر است ورزش را به برنامه روزانه خود اضافه کرده و رژیم غذایی‌تان را با مشورت پزشک تغییر دهید.
مصرف داروها : برخی از انواع مولتی‌ویتامین‌ها، داروهای ضد افسردگی، داروهای سوزش معده، داروهای کنترل فشار خون، بعضی از مسکن‌ها مثل استامینوفن و ایبوپروفن و همچنین مسکن‌های تجویزی نیز باعث این مشکل می‌شوند. اگر با مصرف داروی خاصی دچار یبوست و خشکی مزاج شده‌اید؛ بهتر است بدون خجالت مشکل خود را با پزشک در میان بگذارید. جالب است بدانید گاهی داروهای ملین که برای درمان یبوست استفاده می‌شوند، بعد از مدت یک هفته تا ۱۰ روز از زمان استفاده، خودشان باعث بروز یبوست خواهند شد. به همین دلیل بهتر است به جای استفاده از ملین‌های قوی برای درمان یبوست، سبک زندگی و رژیم غذایی‌تان را تغییر دهید.
سایر بیماری‌ها : گاهی بیماری‌های دیگر باعث ایجاد یبوست و خشکی مزاج در افراد می‌شوند. همچنین یبوست طولانی مدت می‌تواند نشانه‌ای از تنبلی روده بزرگ بوده و اثر جانبی بیماری‌های دیگر باشد. دیابت، ام اس، بیماری‌های خود ایمنی، کم کاری تیروئید ، بواسیر، پولیپ روده، سرطان روده و غیره از جمله بیماری‌هایی است که باعث یبوست می‌شوند. در صورتی که برای طولانی مدت ( بیش از ۳ ماه) دچار یبوست هستید، بهتر است برای بررسی بیشتر و انجام معاینه به پزشک مراجعه کنید.
علائم یبوست و خشکی مزاج
کندی سرعت عبور مواد غذایی از روده بزرگ که به اصطلاح «کلون» نیز نامیده می‌شود باعث ایجاد این مشکل می‌شود. این بیماری شایع علائم ظاهری دارد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
- عمل دفع کمتر از ۳ مرتبه در هفته
- نفخ و احساس سنگینی در شکم
- درد در ناحیه شکم و کندی حرکت روده
- سردردهای مزمن
- استفراغ
- مدفوع سفت و خشک
- احساس عدم تخلیه کامل
- سخت و طولانی بودن عمل دفع و عدم دفع طبیعی مواد غذایی و احساس فشار در هنگام دفع
جلوگیری از یبوست
اولین راه جلوگیری از این مشکل افزایش تحرک، ورزش کردن، عدم نشستن طولانی و اصلاح رژیم غذایی است. برای جلوگیری از یبوست می‌توانید مواد غذایی زیر را به صورت کنترل شده ( نه زیاد و نه کم) به رژیم غذایی خود اضافه کنید:
- مصرف مقادیر زیاد آب تصفیه شده و نوشیدنی‌های غیر شیرین و فاقد کافئین در طول روز
- افزودن فیبر و سبزیجات تازه به رژیم غذایی و استفاده از سالاد و میوه به عنوان میان وعده یا در کنار غذاهای سرخ شده
- استفاده از غلات مانند برنج قهوه‌ای، پاستای آرد گندم کامل و نان‌های سبوس‌دار به جای برنج و نان سفید فرآوری شده
- استفاده هفتگی از حبوبات مغذی مانند لوبیا به جای گوشت قرمز
- استفاده از مکمل‌های غذایی مانند مکمل فیبر که به عنوان ملین‌های حجم دهنده نیز شناخته می‌شوند و مصرف آن‌ها عوارض جانبی ندارد.
توجه : برای استفاده از هرگونه مکمل غذایی باید با پزشک خود مشورت کنید.
راه‌های درمان یبوست
درمان این بیماری بر اساس علت ایجاد آن انجام می‌شود. اما در هر صورت درمان این عارضه شایع گوارشی با اصلاح رژیم غذایی و جایگزین کردن برخی مواد غذایی شروع می‌شود. در صورتی که با تغییر رژیم غذایی برای فرد، نتیجه‌ای حاصل نشد، پزشک داروهای ملین مانند هیدروکسید منیزیم، روغن‌های معدنی مانند پارافین، داروهای گیاهی مانند صبر زرد، حب الذهب، سنا، سی لاکس و اسپرزه، ملیّن‌های اسموتیک مانند لاکتولوز، بیزاکودیل و روغن کرچک را تجویز خواهد کرد. اگر دچار این مشکل هستید می‌توانید با چند روش ساده برای درمان ابتدایی این بیماری اقدام کرده و در صورت طولانی شدن مدت زمان خشکی مزاج به پزشک مراجعه کنید.
۱. استفاده از میوه‌های ملین
آلو، انجیر، انگور، هنداونه، توت فرنگی، گلابی، زردآلود، هلو، زیتون، کیوی و غیره از جمله میوه‌های ملینی است که می‌توانید برای درمان یبوست آن‌ها را نوش جان کنید. همچنین آب آلوی گرم و آب سیب نیز در درمان یبوست موثر است. در صورتی که دچار یبوست هستید به، سیب و موز نخورید. این میوه‌ها برای درمان اسهال و روان بودن شکم استفاده می‌شوند.
۲. سبوس برنج
اغلب، بروز یبوست به دلیل استفاده بیش از حد از نان سفید و غلات فرآوری شده است. اگر دچار یبوست هستید می‌توانید روزانه یک قاشق مرباخوری سبوس برنج را به همراه آب و کمی عسل نوش جان کنید.
۳. روغن زیتون و روغن کرچک
روغن زیتون و روغن کرچک از جمله روغن‌های طبیعی اند که از دیرباز برای درمان یبوست در طب سنتی از آن‌ها استفاده می‌شود، می‌توان به روغن زیتون و روغن کرچک اشاره کرد. خوردن یک قاشق چایخوری روغن زیتون در شب می‌تواند در درمان و جلوگیری از بروز یبوست مفید باشد. همچنین روغن کرچک نیز عمل دفع را برای فرد بسیار راحت خواهد کرد.
۴. اسپرزه
اسپرزه یکی از موثرترین داروها برای درمان یبوست است. این گیاه آب موجود در روده را جذب کرده و باعث افزایش حجم مدفوع و دفع آسان آن می‌شود. برای درمان یبوست با استفاده از اسپرزه، باید یک قاشق چایخوری از آن را به صورت روزانه با مقادیر زیادی آب یا سایر مایعات نوش‌جان کنید.
۵. دمنوش
از دمنوش‌های مختلف مانند دمنوش بادرنجبویه، بابونه و نعنا نیز می‌توانید برای درمان یبوست استفاده کنید. مصرف روزانه یک فنجان دمنوش بادرنجبویه و بابونه می‌تواند به درمان افسردگی و کاهش اضطراب کمک کرده و مانع از ایجاد یبوست‌های عصبی شود.
۶. استفاده از لبنیات پروبیوتیک
گاهی حساسیت افراد به «لاکتوز» موجود در محصولات لبنی باعث ایجاد یبوست می‌شود. اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که به لاکتوز شیر حساسیت دارند، بهتر است برای درمان و جلوگیری از بروز یبوست از لبنیات پروبیوتیک استفاده کنید.
۷. داروی سنا، تخم کتان، شنبلیله و ریواس
عطاری‌ها یکی از بهترین مکان‌ها برای پیدا کردن داروهای درمان یبوست است. شما می‌توانید با مشورت پزشک خود یکی از این گیاهان دارویی را از عطاری تهیه کنید. روغن تخم کتان به چرب و روان شدن روده کمک کرده و جذب آب بدن را افزایش می‌دهد.
کلام آخر
همانطور که اشاره کردیم، شایع‌ترین علت بروز یبوست و ایجاد خشکی مزاج عدم تحرک کافی، رژیم غذایی نامناسب، اضطراب و افسردگی است. اگر شما هم از این مشکل رنج می‌برید بهتر است به عنوان اولین قدم پیاده‌روی روزانه و نوشیدن مقدار زیادی آب را جزو برنامه روزمره خود قرار دهید. بعد از آن به جای استفاده مکرر از غذاهای فست فود، سرخ کرده و پرکالری و چرب، میوه‌ها و سبزیجات تازه را جایگزین کنید. شما می‌توانید به راحتی با تغییرات کوچک و ساده در زندگی روزمره خود برای همیشه با مشکل یبوست و خشکی مزاج خداحافظی کنید.
